Wie is de engel van de gemeente?

Elke proclamatie aan de zeven gemeenten begint met “Schrijf aan de engel van de gemeente te ….” (Openbaring 2:1, 8, 12, 18; 3:1, 7, 14). Openbaring 1:16 zegt dat Jezus zeven sterren in zijn rechterhand heeft en 1:20 dat die zeven sterren de zeven de engelen van de zeven gemeenten zijn. Wat moeten wij verstaan onder de engel van de gemeente?

Nergens anders komen we de uitdrukking "de engel van de gemeente" tegen. Nog in de Bijbel noch in andere geschriften van die tijd. Het woord dat hier met "engel" is vertaald, in het Grieks aggelos, betekent boodschapper, gezant. Het wordt soms gebruikt voor mensen. Bijvoorbeeld in Mat 11:10 “Zie, Ik zend mijn bode voor uw aangezicht uit”. Het woord aggelos komt 77 maal voor in Openbaring en  betekent op alle andere plaatsen ‘engel’. In de zin van bovennatuurlijk wezen.

Er is een uitleg die stelt dat het hier ook om engelen gaat, die de gemeenten vertegenwoordigen. Zoals in Daniël volkeren worden vertegenwoordigd door engelen, in het NT individuele gelovigen en zelfs zaken als vuur en water. De moeilijkheid bij deze uitleg is dat Johannes (of eigenlijk Jezus) brieven schrijft aan engelen en ze prijst en vermaant. Bovendien begint iedere proclamatie in het enkelvoud maar er wordt regelmatig overgeschakeld op het meervoud. Bv: 2:10 “sommigen van jullie”, 2:13 "Antipas…. , die gedood werd bij jullie”, 2:14 “sommigen die vasthouden”.

Een andere uitleg is dat het om mensen, de voorgangers van die gemeenten, zou gaan. Dan zou je moeten vertalen met “aan de voorganger van de gemeente”. Dat het hier om voorgangers gaat, is onwaarschijnlijk omdat er in die tijd geen eenhoofdig leiderschap bestond. Bovendien werden brieven nooit gericht aan de leiders maar altijd aan de gemeenten zelf. Zie de brieven van Paulus, Clemens van Rome, Ignatius van Antiochië.

Daarom zou ik zelf voor een andere oplossing kiezen. Als we even dat opschrift laten voor wat het is en kijkt naar de inhoud van die brieven. Aan wie is de inhoud gericht? Aan de betreffende gemeente. Het gaat over het gedrag van de gemeente. Zeker omdat zoals al eerder bleek er regelmatig op het meervoud wordt overgeschakeld. Bovendien is Openbaring gericht aan de gemeenten van Asia (1:4) en krijgt Johannes de opdracht om te schreven aan de gemeenten (1:11). Aan het eind van iedere brief of proclamatie wordt gezegd dat de Geest tot de gemeenten spreekt (2:7, 11, etc). Dat suggereert dat met de “engel van de gemeente” gewoon de gemeente wordt bedoeld.

Pastorale vertaling: Dan kom ik weer even terug op die sterren die Jezus in zijn rechterhand houdt en waarvan 1:20 zegt dat het de engelen van de gemeenten zijn. Dat wil dus zeggen dat Jezus de gemeente in zijn hand houdt. Bij Hem zijn wij in goede handen. Niemand kan ze uit mijn hand rukken zegt Jezus ergens. Hij wandelt niet alleen tussen de kandelaren en Hij weet niet alleen wat er allemaal gebeurt (zie de preek over Openbaring 2:1-7) maar wij zijn ook nog eens in zijn hand.